Dễ dàng nhận ra, lạm phát luôn nằm trong top những thuật ngữ được sử dụng thường xuyên nhất trong các cuộc thảo luận kinh tế, nhưng nhiều người vẫn chưa thực sự hiểu đúng về khái niệm này. Sẽ có nhiều trường phái suy nghĩ khác nhau về lạm phát, tuy nhiên có một điểm chung giữa quan điểm của các nhà kinh tế rằng lạm phát được biểu hiện qua sự gia tăng liên tục của giá cả.
Cùng TradaFX tìm hiểu vấn đề lạm phát là gì, nguyên nhân và tác động của lạm phát đối với nền kinh tế, và tại sao lạm phát lại quan trọng đối với tiền điện tử trong bài viết này nhé!
1. LẠM PHÁT LÀ GÌ?
Nói một cách đơn giản, lạm phát mô tả một tình huống kinh tế mà giá cả hàng hóa và dịch vụ nói chung tăng liên tục. Lạm phát có thể được định nghĩa là “sự gia tăng giá liên tục được đo lường bằng một chỉ số như chỉ số giá tiêu dùng (CPI) hoặc bằng công cụ giảm phát giá ngầm cho Tổng sản lượng quốc gia (GNP)”.
Lạm phát thường được mô tả là trạng thái “quá nhiều tiền được dành để mua một lượng quá ít hàng hóa”. Nói cách khác khi có lạm phát, tiền tệ mất sức mua.
Sức mua của một lượng đồng Naira Nigeria nhất định sẽ nhỏ hơn theo thời gian khi nền kinh tế có lạm phát. Ví dụ, giả sử rằng N10.00 có thể mua 10 chiếc áo sơ mi trong kỳ hiện tại, nếu giá áo sơ mi tăng gấp đôi trong kỳ tiếp theo, thì N10.00 tương tự chỉ có thể mua được 5 chiếc áo sơ mi.
1.1. Nhận biết tình trạng lạm phát
Vậy dấu hiệu để nhận biết tình trạng lạm phát là gì? Trong định nghĩa của lạm phát, hai từ khóa phải được ghi nhớ. Thứ nhất, là tổng hợp hay tổng quát, ngụ ý rằng sự gia tăng giá cả tạo thành lạm phát phải bao trùm toàn bộ nhóm hàng hóa trong nền kinh tế. Nó khác với sự gia tăng giá riêng lẻ của một loại hàng hóa hoặc một nhóm hàng hóa. Hàm ý ở đây là những thay đổi trong giá riêng lẻ hoặc bất kỳ sự kết hợp nào của giá không thể được coi là sự xuất hiện của lạm phát.
Tuy nhiên, một tình huống có thể phát sinh như sự thay đổi của một mức giá cá nhân có thể làm cho các mức giá khác tăng lên. Một ví dụ là giá sản phẩm xăng dầu ở Nigeria. Điều này một lần nữa không báo hiệu lạm phát trừ khi việc điều chỉnh giá trong nhóm làm cho mức giá tổng hợp được thúc đẩy tăng lên.
Thứ hai, sự gia tăng của mức giá tổng hợp phải liên tục để lạm phát được công nhận là đã xảy ra.
Mức giá tổng hợp phải thể hiện xu hướng tăng bền vững và liên tục trong các khoảng thời gian khác nhau. Điều này phải được tách biệt khỏi tình huống mức giá tăng một lần.
1.2. Phân loại lạm phát
Nhìn chung, lạm phát có thể được nhóm thành bốn loại, tùy theo mức độ của nó.
- Creeping Inflation: Điều này xảy ra khi giá tăng rất chậm. Mức tăng giá bền vững hàng năm dưới 3% sẽ thuộc loại này. Việc tăng giá như vậy được coi là an toàn và cần thiết cho tăng trưởng kinh tế.
- Walking Inflation: Lạm phát này xảy ra khi giá cả tăng vừa phải và tỷ lệ lạm phát hàng năm là một con số. Điều này xảy ra khi tốc độ tăng giá trong phạm vi trung bình từ 3 đến dưới 10 phần trăm. Lạm phát của tỷ lệ này là một tín hiệu cảnh báo cho chính phủ để kiểm soát nó trước khi nó biến thành Running Inflation.
- Running Inflation: Khi giá cả tăng nhanh với tốc độ từ 10 đến 20 phần trăm hàng năm, nó được gọi là Running Inflation. Loại lạm phát này có những tác động bất lợi to lớn đối với tầng lớp nghèo và trung lưu. Việc kiểm soát nó đòi hỏi các biện pháp tài chính và tiền tệ mạnh mẽ.
- Hyperinflation: Siêu lạm phát xảy ra khi giá cả tăng rất nhanh với tốc độ hai hoặc ba con số. Điều này có thể dẫn đến tình trạng tỷ lệ lạm phát không thể đo lường được nữa và hoàn toàn không thể kiểm soát được. Giá có thể tăng gấp nhiều lần hàng ngày. Một tình huống như vậy dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của hệ thống tiền tệ vì sức mua của đồng tiền liên tục giảm.
2. NGUYÊN NHÂN GÂY RA LẠM PHÁT LÀ GÌ?
Về cơ bản, hai nguyên nhân gây ra lạm phát đã được xác định, đó là do cầu kéo và chi phí tăng.
- Lạm phát do cầu kéo gây ra bởi sự gia tăng các điều kiện của cầu. Đây có thể là sự gia tăng khả năng mua hàng hóa hoặc sự gia tăng mức độ sẵn sàng mua hàng.
- Lạm phát do chi phí đẩy phát sinh từ bất cứ điều gì làm cho điều kiện cung giảm. Một số yếu tố này bao gồm tăng chi phí sản xuất, tăng thuế của chính phủ và giảm số lượng hàng hóa được sản xuất.
3. TÁC ĐỘNG CỦA LẠM PHÁT LÀ GÌ?
Lạm phát ảnh hưởng đến những đối tượng khác nhau hoặc các tác nhân kinh tế một cách khác nhau. Nhìn rộng ra, trong mọi xã hội đều có hai nhóm kinh tế là nhóm thu nhập cố định và nhóm thu nhập linh hoạt.
Trong thời gian lạm phát, những người trong nhóm đầu tiên mất trong khi những người trong nhóm thứ hai kiếm được. Nguyên nhân là do sự vận động giá cả của các hàng hóa và dịch vụ khác nhau không đồng đều.
Trong thời kỳ lạm phát, hầu hết giá cả đều tăng, nhưng tốc độ tăng của từng loại giá sẽ khác nhau. Giá của một số hàng hóa và dịch vụ tăng nhanh hơn những hàng hóa và dịch vụ khác trong khi một số thậm chí có thể không thay đổi.
Người nghèo và tầng lớp trung lưu phải chịu thiệt hại vì tiền lương và tiền công của họ ít nhiều cố định nhưng giá cả hàng hóa vẫn tiếp tục tăng. Mặt khác, các doanh nhân, ngành công nghiệp, thương nhân, người sở hữu bất động sản, nhà đầu cơ và những người khác có thu nhập thay đổi được hưởng khi giá cả tăng. Nhóm người sau trở nên giàu có với cái giá phải trả của nhóm thứ nhất. Có sự chuyển giao thu nhập và của cải từ người nghèo sang người giàu.
Nói một cách tổng quát hơn, nhóm thu nhập nào của xã hội được hay mất từ lạm phát phụ thuộc vào việc ai có hoặc không có khả năng dự đoán được lạm phát. Những người dự đoán chính xác lạm phát có thể điều chỉnh thu nhập hiện tại, các hoạt động mua, vay và cho vay để chống lại sự mất mát của thu nhập và của cải do lạm phát gây ra.
Để xác định rõ hơn ảnh hưởng của lạm phát đối với các cá nhân, cần phải thảo luận về ảnh hưởng của lạm phát đối với các nhóm khác nhau.
a) Chủ nợ và người vay nợ: Khi có lạm phát, các chủ nợ thường gặp khó khăn hơn vì giá trị thực của các khoản đòi nợ trong tương lai của họ bị giảm theo mức độ lạm phát. Mặt khác, khi lạm phát xảy ra, con nợ có xu hướng trả ít hơn số tiền thực mà họ đã vay. Do đó, có thể nói rằng lạm phát có lợi cho con nợ và gây bất lợi cho các chủ nợ.
b) Những người làm công ăn lương: Những người làm công ăn lương thường bị thiệt thòi trong thời kỳ lạm phát vì tiền lương của họ chậm được điều chỉnh khi giá cả tăng.
c) Người hưởng lương: Người hưởng lương có thể được hoặc mất tùy thuộc vào tốc độ mà tiền lương của họ điều chỉnh theo giá cả tăng. Nếu công đoàn của họ mạnh, họ có thể nhận được tiền lương liên quan đến chỉ số giá sinh hoạt. Bằng cách này, họ có thể tự bảo vệ mình khỏi những tác động tiêu cực của lạm phát. Thông thường, trong cuộc sống thực, có một khoảng thời gian chênh lệch giữa việc tăng lương của nhân viên và tăng giá.
d) Nhóm thu nhập cố định: Là những người nhận các khoản chuyển nhượng như lương hưu, bảo hiểm thất nghiệp, an sinh xã hội,… Những người nhận tiền lãi và tiền thuê cũng sống bằng thu nhập cố định. Những người này thua lỗ vì họ nhận được các khoản thanh toán cố định trong khi giá trị của tiền tiếp tục giảm với giá cả tăng.
e) Người nắm giữ cổ phần và nhà đầu tư: Nhóm người này thu lợi trong thời kỳ lạm phát khi giá cả tăng cao mở rộng hoạt động kinh doanh của công ty và do đó, tăng lợi nhuận. Như vậy, cổ tức trên cổ phiếu cũng tăng lên. Tuy nhiên, những người đầu tư vào giấy nợ, trái phiếu, v.v., có lãi suất cố định, sẽ thua lỗ trong thời gian lạm phát vì họ nhận được số tiền cố định trong khi sức mua giảm.
f) Doanh nhân: Người sản xuất, kinh doanh và sở hữu bất động sản thu được lợi nhuận trong thời kỳ giá cả tăng cao. Ngược lại, chi phí của họ không tăng đến mức giá hàng hóa của họ tăng lên. Khi giá cả tăng lên, giá trị hàng tồn kho của nhà sản xuất cũng tăng theo cùng một tỷ lệ. Điều tương tự cũng xảy ra đối với các nhà giao dịch trong ngắn hạn.
Người sở hữu bất động sản cũng kiếm được lợi nhuận trong thời kỳ lạm phát vì giá bất động sản trên đất tăng nhanh hơn nhiều so với mặt bằng giá chung. Tuy nhiên, các quyết định kinh doanh gặp nhiều khó khăn trong môi trường giá cả không ổn định. Về lâu dài, có thể tăng lương sẽ làm giảm lợi nhuận do đó có ảnh hưởng xấu đến đầu tư trong tương lai.
g) Người làm nông nghiệp: Người làm nông nghiệp có ba loại, đó là địa chủ, tư hữu nông dân và công nhân nông nghiệp không có đất. Chủ đất thua lỗ trong thời gian giá cả tăng cao vì họ nhận được tiền thuê cố định. Nông dân sở hữu và canh tác trang trại của họ được lợi. Giá nông sản tăng nhiều hơn giá thành sản xuất.
Giá các yếu tố đầu vào và doanh thu từ đất không tăng cùng mức với sự tăng giá của các sản phẩm nông nghiệp. Mặt khác, lương của những công nhân nông nghiệp không có ruộng đất cũng không được chủ trang trại tăng lên, vì chủ nghĩa công đoàn vắng bóng. Nhưng giá cả hàng hóa tiêu dùng tăng nhanh chóng. Vì vậy những công nhân nông nghiệp không có đất là những người thua cuộc.
h) Chính phủ: Lạm phát sẽ có cả tác động tích cực và tiêu cực đối với chính phủ. Chính phủ với tư cách là một con nợ thu lợi từ các hộ gia đình là chủ nợ chính của nó. Điều này là do lãi suất trái phiếu chính phủ là cố định và không được nâng lên để bù đắp cho sự tăng giá dự kiến.
Đến lượt mình, chính phủ đánh thuế ít hơn để phục vụ và trả nợ. Với lạm phát, ngay cả giá trị thực của thuế cũng bị giảm. Lạm phát giúp chính phủ tài trợ cho các hoạt động của mình thông qua tài chính lạm phát. Khi thu nhập bằng tiền của người dân tăng lên, chính phủ sẽ thu số tiền đó dưới dạng thuế đánh vào thu nhập và hàng hóa. Vì vậy doanh thu của chính phủ tăng trong thời gian giá cả tăng.
4. TẠI SAO LẠM PHÁT QUAN TRỌNG ĐỐI VỚI TIỀN ĐIỆN TỬ?
Vậy mối liên quan giữa tiền điện tử và lạm phát là gì? Tỷ lệ lạm phát cao đối với tiền tệ fiat có thể khiến các cá nhân đầu tư nhiều hơn vào tiền kỹ thuật số vì đô la hoặc Euro mà họ đặt trong tài khoản tiết kiệm đang thực sự mất giá theo thời gian. Bitcoin và một số loại tiền điện tử khác như Ethereum cung cấp cho các nhà đầu tư một giải pháp thay thế. Tính kinh tế của thị trường Bitcoin rất phức tạp, nhưng có một số tính năng được thiết kế cho đồng tiền kỹ thuật số có thể giúp nó chống lại lạm phát.
- Bitcoin không thể bị thao túng bởi các chính phủ điều chỉnh lãi suất hoặc in thêm tiền để đạt được các mục tiêu chính sách.
- Giống như vàng và các kho lưu trữ giá trị khan hiếm khác, điều thông thường xung quanh Bitcoin là nó sẽ tăng giá trong những thời điểm không chắc chắn. (Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng xảy ra – ví dụ như khi bắt đầu đại dịch COVID, nó đã giảm mạnh cùng với thị trường chứng khoán.) Đây cũng là một cách thuận tiện hơn nhiều để lưu trữ và truyền tải giá trị so với vàng – nó có thể đơn giản là được gửi qua internet.
- Sự khan hiếm là một trong những chìa khóa để tạo ra một kho giá trị có khả năng chống lại lạm phát. Sẽ không bao giờ có nhiều hơn 21 triệu bitcoin. Tính đến thời điểm hiện tại, khoảng 19 triệu bitcoin đã được khai thác. Khoảng mười phút một lần, các thợ đào xử lý một “khối” mới và 6,25 bitcoin được thêm vào mạng. (Vào năm 2024, phần thưởng khai thác sẽ giảm xuống còn 3,125 bitcoin và sẽ giảm một nửa sau mỗi bốn năm cho đến khi tất cả bitcoin được khai thác. Cơ chế này, được thiết kế thành giao thức Bitcoin, được gọi là giảm một nửa.)
- Nguồn cung mới giảm dần theo lịch trình này khiến Bitcoin có thể dự đoán theo những cách độc đáo – không giống như vàng, không có bitcoin mới nào có thể được “phát hiện”.
5. LẠM PHÁT CÓ XẢY RA VỚI TIỀN ĐIỆN TỬ HAY KHÔNG?
Về mặt kỹ thuật, ngay cả Bitcoin cũng trải qua lạm phát khi ngày càng nhiều Bitcoin được khai thác (cũng như vàng). Nhưng vì lượng bitcoin mới tự động giảm 50 phần trăm sau mỗi bốn năm, tỷ lệ lạm phát của Bitcoin cũng sẽ giảm.
Như một vấn đề thực tế, miễn là sức mua của Bitcoin tiếp tục tăng so với các loại tiền tệ fiat mà chúng ta có xu hướng so sánh với nó, tỷ lệ lạm phát hàng năm vài phần trăm của Bitcoin không phải là yếu tố chính để các nhà đầu tư xem xét. Tuy nhiên không phải tất cả các loại tiền điện tử đều được thiết kế giống như Bitcoin.
Ví dụ, một loại tiền kỹ thuật số ngày càng phổ biến được gọi là stablecoin – nhiều trong số đó được gắn với các loại tiền tệ fiat như đồng đô la – có thể là một nơi hữu ích, ít biến động để tiết kiệm một số tiền. Nhưng nếu một stablecoin được gắn với một loại tiền tệ fiat, khoản đầu tư của bạn sẽ bị ảnh hưởng bởi lạm phát và có thể mất giá trị theo thời gian vì đồng tiền dự trữ của chúng mất giá trị.
Một số stablecoin cung cấp phần thưởng hoạt động giống như một tài khoản tiết kiệm có lãi suất, có thể thay đổi phương trình giá trị – đặc biệt là với lãi suất không phải tiền điện tử dao động quanh mức 0.
6. TÓM LƯỢC
Bài viết trên đã chia sẻ thông tin với bạn đọc về vấn đề lạm phát là gì, nguyên nhân và tác động của lạm phát đối với nền kinh tế, và tại sao lạm phát lại quan trọng đối với tiền điện tử.
Tóm lại, lạm phát là sự gia tăng giá cả hàng hóa và dịch vụ theo thời gian và đây là hiện tượng mô tả sự gia tăng chung của mọi mức giá hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế. Lạm phát có thể mang lại cả tác động tích cực và tiêu cực đối với toàn bộ nền kinh tế và tùy vào từng đối tượng khác nhau.
