Công cụ phái sinh là một trong những khái niệm quan trọng trong lĩnh vực tài chính đầu tư, cũng như ngày càng trở nên phổ biến trong thị trường chứng khoán. Công cụ phái sinh có khả năng giúp các Trader và doanh nghiệp giảm rủi ro, tạo lợi nhuận từ biến động thị trường và thậm chí tham gia vào các chiến lược đầu tư phức tạp. Nhưng về cơ bản, công cụ phái sinh là gì và tại sao chúng lại đóng một vai trò quan trọng trong thị trường chứng khoán? Hãy cùng Trada đi vào tìm hiểu chi tiết trong bài viết hôm nay.
1. TỔNG QUAN VỀ CÔNG CỤ PHÁI SINH LÀ GÌ?
Đầu tiên, hãy cùng chúng tôi đi vào chi tiết về khái niệm công cụ phái sinh là gì.
1.1. Định nghĩa công cụ phái sinh là gì?
Công cụ phái sinh được định nghĩa là các hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào một tài sản cơ sở hay một nhóm tài sản. Những tài sản thường được sử dụng như trái phiếu, cổ phiếu, hàng hóa, tiền tệ và các chỉ số thị trường.
Giá trị của tài sản cơ sở luôn thay đổi theo điều kiện thị trường. Nguyên tắc cơ bản phía sau việc giao kết các hợp đồng phái sinh là thu về lợi nhuận bằng việc đầu cơ vào giá trị của các tài sản cơ sở tương lai.
Bạn có thể hình dung rằng, giá thị trường của một cổ phiếu có thể tăng/ giảm và nhà đầu tư có thể bị thua lỗ nặng do giá cổ phiếu giảm. Trong trường hợp này, bạn có thể tham gia hợp đồng phái sinh để thu về lợi nhuận bằng cách đặt cược chính xác.
1.2. Như thế nào là một giao dịch phái sinh?
Giao dịch phái sinh được hiểu là khi các nhà đầu tư suy đoán về hành động giá trong tương lai của một tài sản thông qua việc mua/ bán các hợp đồng phái sinh với mục tiêu đạt lợi nhuận kỳ vọng khi so sánh với việc mua hoàn toàn tài sản cơ sở.
2. VAI TRÒ CỦA CÔNG CỤ PHÁI SINH TRONG CHỨNG KHOÁN
Dù xuất hiện sau thị trường tài chính nhưng thị trường công cụ phái sinh đã thể hiện được vai trò quan trọng đối với thị trường tài chính nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung.
Là công cụ phái sinh giúp quản lý rủi ro
- Bởi giá cả công cụ phái sinh phụ thuộc vào giá trị trao ngay của tài sản cơ sở nên chúng có thể được dùng dể tăng/ giảm rủi ro trong việc nắm giữ những tài sản cở sở ấy.
- Ngoài ra, công cụ phái sinh còn có ý nghĩa đối với nhà đầu tư tham gia vào thị trường này với mục tiêu giảm thiểu rủi ro, được gọi là người phòng hộ. Những ai tham gia với mục tiêu tăng lợi nhuận chấp nhận rủi ro thì được coi là những nhà đầu cơ.
Công cụ phái sinh cung cấp chỉ báo giá
- Trên thực tế, có rất nhiều mức giá trong thị trường phái sinh tập trung. Điều này phản ánh kỳ vọng của các Trader tham gia thị trường về tương lai và dẫn dắt giá tài sản cơ sở đến mức giá tương lai nào đó. Chúng ta có thể kể đến như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai cung cấp thông tin quan trọng về giá cả và là cơ sở để hình thành mức giá trao ngay của chứng khoán/ hàng hóa.
- Thêm đó, mức giá trong hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn cũng thể hiện kỳ vọng của Trader về tương lai của mức giá giao ngay. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, thị trường phái sinh không cung cấp trực tiếp dự bán tương lai của giá trao ngay mà chỉ cung cấp những thông tin hữu ích về biến động giá hay rủi ro của những tài sản cơ sở.
Là công cụ phái sinh tạo điều kiện thuận lợi trong điều hành
- Thị trường phái sinh có phí giao dịch thấp hơn thị trường giao ngay và do đó các nhà giao dịch bị thu hút và dễ dàng giao dịch trên thị trường này.
- Thị trường công cụ phái sinh thường có tính thanh khoản cao hơn thị trường trao ngay bởi khả năng sử dụng đòn bẩy cao. Do vậy, bạn chỉ cần một số tiền nhỏ là đã có thể tham gia thị trường.
- Bên cạnh đó, thị trường công cụ phái sinh còn xuất hiện các rủi ro và lợi nhuận được điều chỉnh cho bất cứ mức độ mong muốn nào. Như vậy, thị trường phái sinh có thể thực hiện được các giao dịch có giá trị lớn.
- Cho phép Trader bán khống dễ dàng nhằm mang lại lợi nhuận khổng lồ.
Công cụ phái sinh giúp làm tăng tính hiệu quả của thị trường
Sự nới lỏng và mức phí giao dịch thấp đã tạo điều kiện cho các hoạt động giao dịch chênh lệch giá.
3. ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ PHÁI SINH LÀ AI?
Vậy đối tượng sử dụng công cụ phái sinh là ai?
3.1. Nhà đầu tư không ưa thích rủi ro
Những Trader này nhắm tới công cụ phái sinh để bảo đảm danh mục đầu tư của mình trước rủi ro thị trường và biến động giá. Họ thực hiện điều này bằng việc giả định một vị thế ngược lại trên thị trường phái sinh. Như vậy, rủi ro mất mát đã được chuyển tới những người sẵn sàng chấp nhận.
Ngoài ra, để đổi lại các khoản bảo hiểm rủi ro có sẵn, Trader cần phải trả một khoản phí bảo hiểm cho người chấp nhận rủi ro.
3.2. Nhà đầu cơ
Đây là những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro của thị trường phái sinh để kiếm về lợi nhuận. Những Trader này có quan điểm hoàn toàn ngược lại đối với những nhà đầu tư không thích rủi ro. Sự khác biệt về quan điểm này giúp họ kiếm được lợi nhuận rất lớn khi đưa ra quyết định đúng đắn.
3.3. Giao dịch ký quỹ
Giao dịch ký quỹ đề cập đến lượng tiền tối thiểu mà nhà đầu tư cần ký quỹ với Broker để tham gia vào thị trường phái sinh. Hiểu một cách đơn giản là bạn có thể vay mượn tiền để đầu tư thay vì sử dụng vốn của bản thân.
Giao dịch chênh lệch giá: Nhà đầu tư mua đồng thời chứng khoán có giá thấp trên một thị trường và bán chúng với giá cao hơn trên thị trường khác. Điều này chỉ có thể xảy ra với cùng một chứng khoán được niêm yết tại các mức giá khác nhau trên các thị trường khác nhau.
4. CÁC LOẠI HỢP ĐỒNG PHÁI SINH HIỆN NAY
Có 04 loại hợp đồng phái sinh chính đó là: quyền chọn, kỳ hạn, tương lai và hoán đổi. Vậy sự khác nhau giữa các công cụ phái sinh này là gì?
- Hợp đồng quyền chọn: Là hợp đồng phái sinh cho phép người mua quyền mua hoặc bán tài sản cơ sở với mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định. Người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn, người bán quyền chọn được gọi là Option Writer. Giá được chỉ định gọi là giá thực hiện. Ngoài ra, dựa trên quyền chọn, người mua có thể thực hiện quyền chọn vào ngày đáo hạn hay vào bất kỳ ngày nào trước ngày đáo hạn.
- Hợp đồng tương lai: Là loại hợp đồng được tiêu chuẩn hóa và cho phép người sở hữu mua hoặc bán tài sản với mức giá thỏa thuận vào ngày xác định trong tương lai. Những hợp đồng này được giao dịch trên sàn chứng khoán và giá trị của chúng được đánh dấu để đưa ra thị trường mỗi ngày. Điều này có nghĩa là, giá trị hợp đồng tương lai được điều chỉnh theo diễn biến thị trường cho đến ngày hết hạn.
- Hợp đồng hoán đổi: Là hợp đồng phái sinh cho phép trao đổi dòng tiền giữa 2 bên. Những giao dịch hoán đổi thường liên quan đến việc trao đổi một dòng tiền cố định lấy một dòng tiền trôi nổi. Trên thực tế, một số loại hợp đồng hoán đổi phổ biến nhất đó là hoán đổi lãi suất, hoán đổi tiền tệ và hoán đổi hàng hóa.
- Hợp đồng kỳ hạn: Tương tự hợp đồng tương lai nhưng linh hoạt hơn bởi các bên có thể thay đổi hàng hóa cơ bản, số lượng hàng hóa, cũng như ngày giao dịch. Đây là loại hợp đồng phái sinh không được giao dịch trên các sàn chứng khoán.
5. TÓM LƯỢC
Như vậy, qua bài viết hôm nay, TradaFX đã cung cấp đến bạn những thông tin chi tiết về khái niệm công cụ phái sinh là gì, vai trò của công cụ phái sinh trên thị trường chứng khoán, cũng như các loại hợp đồng phái sinh hiện nay. Hi vọng, với những thông tin mà chúng tôi vừa chia sẻ, bạn đọc đã có được cái nhìn tổng quan và chính xác nhất về chủ đề này.
Chúc bạn thành công!!!
